Υψομετρικός χάρτης Κω-Νισύρου, 1920
Η αναπαράσταση της επιφάνειας της γης είναι μία συνήθεια πολύ παλιά. Οι χάρτες θεωρούνται μία από τις πρώτες δραστηριότητες του είδους μας. Οι πιο αρχαίοι χάρτες που έχουν βρεθεί χρονολογούνται ακόμα και 30.000 χρόνια πριν. Χάρτης από το Τσατάλ Χογιούκ της Μ.Ασίας χρονολογείται γύρω στο 7500 π.Χ, έχει τη μορφή τοιχογραφίας με μήκος περίπου 3μ. και απεικονίζει τον οικισμό σε κάτοψη καθώς και ένα γειτονικό ηφαίστειο.
Σε πάπυρο 3.300 χρόνων της Αιγύπτου απεικονίζονται οι θέσεις εξόρυξης χρυσού και αργύρου στις περιοχές μεταξύ του Νείλου και της Ερυθράς θάλασσας. Σημειώνονται ακόμα οι θέσεις διαμονής των εργατών, δρόμοι κ.ά.. Ο χάρτης αυτός θεωρείται από πολλούς ο πρώτος γεωλογικός χάρτης της ιστορίας.
H απεικόνιση ενός χώρου από την πλευρά του δημιουργού, είναι ένα έργο τέχνης ενώ από την πλευρά του χρήστη ένα ισχυρό εργαλείο για την γνωριμία και την κατανόηση ενός τόπου.
Πολλοί περιηγητές, χαρτογράφοι και επιστήμονες επισκέφθηκαν το νησί της Κω, μας άφησαν χάρτες και χαρακτικά με πλούσιες πληροφορίες.
Χωρίς αμφιβολία ένας από τους σημαντικότερους ιστορικούς χάρτες της ευρύτερης περιοχής που διακρίνεται για τις ορθές μετρήσεις και τις ακριβείς διαστάσεις του είναι ο υψομετρικός Κω-Νισύρου [με το Γυαλί], με έτος δημοσίευσης 1920 και κλίμακα 1/75.000.
Πρόκειται για χάρτη γενικής χρήσης που περιλαμβάνει ένα πλήρες τοπογραφικό υπόβαθρο με ένα εύρος γενικών πληροφοριών, όπως διοικητικά όρια, τοπωνυμικό,υδρογραφικό δίκτυο(ποτάμια, λίμνες κά) κλπ.
Αποτυπώνει με τον καλύτερο τρόπο το υψόμετρο δηλαδή την κάθετη απόσταση [υψομετρική διαφορά 50 και 100 μ.] ενός σημείου από το επίπεδο της θάλασσας καθώς και τα βασικά ανθρωπογενή στοιχεία του χώρου όπως δρόμοι και οικισμοί.
Τον χάρτη με τίτλο «Höhenschichten Karte von Kos und Nisyros» συνέταξαν ο Karl Sapper και ο F.Plieninger οι οποίοι χρησιμοποίησαν ως προβολικό σύστημα την Μερκατορική Προβολή.Το τοπογραφικό υπόβαθρο στηρίχτηκε σε δεδομένα υδρογραφικού χάρτη του Βρετανικού Βασιλικού Ναυαρχείου του 1841.
Οι δημιουργοί του χάρτη συνεργάστηκαν τόσο με τον αρχαιολόγο Rudolf Herzog όσο τον Ιάκωβο Ζαρράφτη, ο οποίος ήταν στην κύρια ομάδα αναζήτησης της πολυσυζητημένης θέσης του Ασκληπιείου Κω.
Για τον Herzog και τον Ζαρράφτη έχουν γραφεί πολλά, όμως ποιοι ήταν οι Sapper και Plieninger;
Ο Karl Sapper γεννήθηκε 6 Φεβρουαρίου 1866 στο Wittislingen(Βαυαρία, Γερμανία), πέθανε την 29η Μαρτίου 1945 στο Garmisch-Partenkirchen. Ήταν εξερευνητής, γεωλόγος, αρχαιολόγος, γεωγράφος, ανθρωπολόγος και γλωσσολόγος με πλούσιο συγγραφικό έργο. Στο Μόναχο αποφοίτησε με μια διατριβή για τις γεωλογικές συνθήκες της Juifen και του περιβάλλοντός της. Το 1893 δούλεψε για λίγο ως γεωλόγος στο Μεξικό, το 1894-1900 στη Γουατεμάλα και σε άλλα μέρη της Κεντρικής Αμερικής. Το 1900 διετέλεσε καθηγητής στο Friedrich Ratzel της Λειψίας με μια διατριβή για τη γεωλογική σημασία των τροπικών μορφών βλάστησης στην Κεντρική Αμερική και το νότιο Μεξικό. Το 1902 ήταν πρώτος αναπληρωτής καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Tübingen και το 1907 γίνεται τακτικός καθηγητής της Γεωγραφίας. Το 1910 έγινε καθηγητής Γεωγραφίας και το 1919 της Ανθρωπολογίας στο Πανεπιστήμιο του Στρασβούργου. Κατά τη διάρκεια των χρόνων της παραμονής του στην Κεντρική Αμερική, εκτός από τη μελέτη της γεωλογίας, της ηφαιστειολογίας συνέβαλλε στην έρευνα της γλωσσολογίας και την προέλευση των Μεσοαμερικανικών γλωσσών, στα σύνορα μεταξύ Τσιάπας και τη Γουατεμάλα.
Ο Felix Plieninger γεννήθηκε 27 Ιούλη 1868 στην Στουτγάρδη και απεβίωσε 11 Απρίλη του 1954 στη γενέτειρα του, ήταν ένας Γερμανός παλαιοντολόγος και γεωλόγος με πλούσιο επίσης συγγραφικό έργο. Διετέλεσε καθηγητής της Γεωλογίας στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο του Hohenheim, και πρύτανης του το 1927-1928. Ο Plieninger είναι διάσημος για την έρευνα σχετικά με πτερόσαυρους γνωστούς ως πτεροδάκτυλους. Το 1895 παρουσίασε μια διαίρεση για τους πτερόσαυρους τους οποίους διέκρινε σε Langschwanz και Pterodactyloidea.
Ο χάρτης του 1920 είναι θεματικός σε όσο αφορά τα υψόμετρα.
Αν και απουσιάζουν γεωμορφολογικά στοιχεία όπως σπηλιές και πηγές είναι σημαντικός γιατί δίνει έμφαση σε ειδικές πληροφορίες καθώς επισημαίνει τα τοπωνύμια του Ζαρράφτη [π.χ Μαύρη Πέτρα στο Μαρμάρι, Ακρ.Χελώνα] ενός ανθρώπου που χαρακτηριζόταν από ζήλο για την έρευνα, μάθηση και αγάπη για τον τόπο του. Θα μπορούσε να ήταν ένας χάρτης του Ζαρράφτη.
Επιβεβαιώνει ό,τι το Πρασονήσι που αναφέρει ο φυσιοδίφης στα Κώια του βρισκόταν στην θέση του Λιμιώνα.
Μας δίνει στοιχεία για την χαμένη λίμνη Λάμπη και το τέναγος που υπήρχε ΒΔ της πρωτεύουσας του νησιού ,σε απόσταση μόλις 950 μέτρα, στον σημερινό οικισμό Ν.Αλικαρνασσού.
Η λίμνη είχε εμβαδόν περίπου 833 τετραγωνικά μέτρα. Παρουσιάζει με μοναδικό τρόπο το πλούσιο υδρογραφικό δίκτυο της εποχής και πόσο αυτό έχει επηρεαστεί από την μετέπειτα ανάπτυξη [π.χ ρέμα Αναβολιά].
Μπορεί να βοηθήσει στην μελέτη των ακτών και τις επιπτώσεις της ανόδου της θαλάσσιας στάθμης μετά το 1920 [Κούμπουρνο,Τιγκάκι κά].
Δεν καταγράφεται η τεχνητή λίμνη του Λινοπότη προφανώς γιατί έβαλαν το χεράκι τους αργότερα οι Ιταλοί. Επιπλέον πιστοποιεί την θέση της ζώνης λατόμησης στα Μάρμαρα, κά.
Ο χάρτης Höhenschichten Karte von Kos und Nisyros-Sapper&Plieninger προέρχεται από το προσωπικό αρχείο του ιστορικού και δικηγόρου Β.Χατζηβασιλείου, τον οποίο ευχαριστώ από τα βάθη της καρδιάς μου.
Γεωδίφης
Πηγές:
1.Ιστορία της Νήσου Κω-Β.Χατζηβασιλείου
2.Βικιπαίδεια
3.Χάρτης Höhenschichten Karte von Kos und Nisyros-Sapper&Plieninger,1920
4.Στον δάσκαλο με αγάπη και τιμή
«Φίλτατε Νίκο σε ευχαριστώ για την αποστολή.Είσαι πάντα ένας άξιος ερευνητής, από εκείνους που σπανίζουν στις μέρες μας, γι αυτό σε ξεχωρίζω ανάμεσα σε τόσους άλλους επιστήμονες της Κω. Συνέχισε το έργο σου.Θα ωφελήσει αφάνταστα τον τόπο μας».
Β.ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ,
Vasilis Hatzivasileiou <vhatzivasileiou@yahoo.com>, 28 Ιουνίου 2015
