Γιατί τα «ποτάμια» μας έχουν σήμερα λιγότερο νερό;
Όποιος επισκεφθεί τα «ποτάμια» του νησιού σύντομα θα αντιληφθεί ότι σε αυτή την γη η λέξη ποταμός σημαίνει έναν εποχιακό χείμαρρο. Από τα αμέτρητα ρέματα που τρέχουν στα βουνά της Κω σχεδόν κανένα δεν έχει νερό το καλοκαίρι.
Ωστόσο δεν ήταν πάντα έτσι. Μαρτυρίες παλιών αναφέρουν για την ύπαρξη υδρογραφικού δικτύου(ποτάμια, πηγές, λίμνες) με πλούσιο και άφθονο νερό. ''Αι επισκέψεις προς πόσιν του ιαματικού ύδατος άρχονται από τα μέσα Μαΐου και τελευτώσιν έως τον Αύγουστον'' αναφέρει σχετικά με την πηγή του Κοκκινόνερου, ο Ιάκωβος Ζαρράφτης.
Όμως και η τοπική ποτάμια γεωμορφολογία μας βοηθά να διαπιστώσουμε ότι η επιφάνεια της γης κατά τόπους υποσκάφτηκε από νερό με έντονη διαβρωτική δράση και σημαντική μεταφορική ικανότητα το οποίο άφησε πίσω του το σημερινό τραχύ ανάγλυφο.
Βέβαια η μελέτη των μεγάλων κοιτών, των λεκανών κατάκλυσης αλλά και των υλικών απόθεσης σημαντικών ποτάμιων συστημάτων του νησιού όπως του Πλατύ Ποταμού, του Ρ. Μεσαριά, του Ρ. Αράγκι και άλλων, παραπέμπει σε πολύ ισχυρά και καταστροφικά πλημμυρικά φαινόμενα του παρελθόντος από υπερχείλιση των αναχωμάτων τους. Για την εκδήλωση τέτοιων φαινομένων εκτός του ποσού βροχόπτωσης σημαντικό ρόλο φέρουν και η φύση των πετρωμάτων όπως και η φυτοκάλυψη. Για παράδειγμα σε περιοχές με γρανιτοειδή και σχιστόλιθους του νησιού αυξάνεται ο κίνδυνος καταστροφικής πλημμύρας από ότι περιοχές που αποτελούνται από διαπερατά πετρώματα όπως ψαμμίτες,ασβεστόλιθοι κά.
Στα ρέματα της Τσουκαλαριάς, του Κοκκινόνερου (όπως και σε άλλα) είναι εύκολο να παρατηρήσει κάποιος ογκώδεις στρογγυλοποιημένους βράχους που φανερώνουν μετακίνηση από την δυναμική δράση του νερού και μεγάλες όχθες που υποδηλώνουν πλημμύρες που κατέβαζαν τεράστιες ποσότητες νερού και των οποίων οι συνέπειες πρέπει να ήταν τρομακτικές .
Γιατί όμως τα ποτάμια μας σήμερα έχουν λιγότερο νερό;
Ως φιλοξενούμενο είδος της κωακής γης, έχουμε διαταράξει την ισορροπία βασικών φυσικών λειτουργιών που εντείνουν την επιφανειακή απορροή του νερού παρεμβαίνοντας εν μέρει στον υδρογεωλογικό κύκλο. Με τα σύγχρονα αρδευτικά, τα αντιπλημμυρικά έργα ,τους δρόμους , τις κατοικίες και κυρίως με την αστικοποίηση εμποδίζουμε την διήθηση του νερού στα υποκείμενα πετρώματα.
Όμως εκτός από τα παραπάνω πρέπει να γνωρίζουμε ότι η μεγαλύτερη ροή νερού, κατά το παρελθόν, που έχει καταγραφεί στα ποτάμια του νησιού έχει στενή σχέση με το κλίμα .Το κλίμα είναι το αποτέλεσμα της απορρόφησης και της αναδιανομής της ηλιακής ακτινοβολίας από το σύστημα ατμόσφαιρας-υδρόσφαιρας-γης. Εκτός από τους ανθρωπογενείς ( αλλαγή της σύστασης της ατμόσφαιρας λόγω της ανθρώπινης δραστηριότητας) υπάρχουν πολλοί άλλοι φυσικοί παράγοντες που προσδιορίζουν το κλίμα της Γης.
Τον 17ο αιώνα, η πλούσια ροή των ποταμών οφειλόταν στις εντονότερες βροχοπτώσεις λόγω της Μικρής Παγετώδους Εποχής. Στα 4,5 δις. χρόνια της ιστορίας της Γης, το κλίμα του πλανήτη μας έχει υποστεί αμέτρητες και σημαντικές διακυμάνσεις.
Ζούμε μία εποχή(από το τέλος του 19ου αιώνα) που χαρακτηρίζεται από άνοδο της θερμοκρασίας της ατμόσφαιρας , με περίπου 0,7 ºC (μέσος όρος) κατά τον 20ό αιώνα. Πριν από περίπου 3 δις. χρόνια η ατμόσφαιρα του πλανήτη άρχισε να πλησιάζει προς τα σημερινά χαρακτηριστικά της, με αποτέλεσμα να αρχίσουν να εμφανίζονται οι θερμές, οι ψυχρές παγετώδεις και µεσοπαγετώδεις κλιματικές περίοδοι της Γης. Τι προκαλεί αυτές τις εναλλαγές; Η αλλαγή της γεωμετρίας της τροχιάς της Γης γύρω από τον Ήλιο.
Η εποχή του Ολοκαίνου άρχισε πριν από 11.500 χρόνια, μετά το τέλος της τελευταίας έξαρσης των Παγετώνων(πριν από 18.000 χρόνια). Κατά τη µεσοπαγετώδη περίοδο δηλαδή αυτή που σήμερα διανύουμε, ο αέρας άρχισε να θερμαίνεται, φθάνοντας σε θερμοκρασίες σχεδόν ίσες με τις σημερινές κατά τον 11ο µ.Χ. αιώνα .
Ένα σημαντικό χαρακτηριστικό αυτής της τελευταίας περιόδου είναι και η ''Μικρή Παγετώδης Εποχή'', η οποία παρουσιάστηκε από το 15ο έως τον 19ο αιώνα και κατά την οποία επικρατούσαν πιο χαμηλές θερμοκρασίες από τις σηµερινές- περίπου κατά 1,5 ºC, σε όλο τον πλανήτη.
Αξίζει να σημειωθεί ότι το επιφανειακό νερό των ποταμών, για τους λόγους που ήδη ανέφερα ,θα γίνεται σπάνιο ,πρέπει να το προστατεύσουμε προσαρμόζοντας τις ανάγκες μας στα δεδομένα μιας νέας εποχής -με την οποία ακόμη δεν έχουμε βρεθεί αντιμέτωποι ως ανθρώπινο είδος.
Ας μην ξεχνάμε ότι μόνο το 3% του νερού της Γης είναι γλυκό , ενώ το υπόλοιπο 97% είναι αλμυρό. Λίγο παραπάνω από τα 2/3 του 3% του γλυκού νερού βρίσκεται σε παγετώνες και στα πολικά παγοκαλύμματα δηλαδή πολύ μακριά μας. Το υπόλοιπο περίπου 1% βρίσκεται με τη μορφή υγρού γλυκού νερού, κυρίως ως υπεδάφειο νερό και από το οποίο καταναλώνουμε υδάτινα αποθέματα προηγούμενων γεωλογικών περιόδων, και ότι μόνο ένα πολύ μικρό κλάσμα του συνολικού νερού βρίσκεται στην επιφάνεια του μικρού τόπου μας ή και στην ατμόσφαιρά του.
Γεωδίφης
Πηγές
1.Βικιπαίδεια
2.IPCC, 2007
3.Γεωλογία-Αρχές&Εφαρμογές- Θ.Δούτσος
4.Κώια- Ιάκωβος Ζαρράφτης
5.Φωτογραφίες από το Ρ.Τσουκαλαριά-Κω
