Ο «χορός των κατσικιών» και η γεωλογική καταγωγή του καφέ
Από παιδί, ο καφές ήταν πάντα γύρω μου. Οι γονείς μου, οι παππούδες μου, όλοι οι ενήλικες που ήξερα έπιναν καφέ. Υπέθεσα ότι πρέπει να υπήρχε μια εποχή πριν από τον καφέ.
Σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση, η πρώτη χρήση του καφέ αναφέρεται στον μύθο «των κατσικιών που χορεύουν», ή την ιστορία του Καλδή, έναν Αιθίοπα γιδοβοσκό του 9ου αιώνα, ο οποίος λέγεται ότι ανακάλυψε τον καφέ, όταν πρόσεξε τις κατσίκες του να χοροπηδάνε καθώς έτρωγαν τους σπόρους από ένα φυτό. Σύμφωνα με το μύθο, οι πρόγονοι των σημερινών Ορόμο σε μια περιοχή του Καφφά στην Αιθιοπία ήταν οι πρώτοι που αναγνώρισαν την ενεργητική επίδραση του φυτού του καφέ, αν και καμία άμεση απόδειξη έχει βρεθεί .
Ο Καλδή είδε ότι κάτι ασυνήθιστο συνέβαινε με τις κατσίκες του. Λίγο καιρό αργότερα, όταν ένας περαστικός μοναχός παρατήρησε τις κατσίκες να χορεύουν, ο Καλδή του είπε για τους σπόρους, τότε ο μοναχός πίστευε ότι αυτό θα μπορούσε να είναι η απάντηση στις προσευχές του- κυριολεκτικά. Φαίνεται ότι ο μοναχός πάντα κοιμόταν στη μέση των προσευχών. Όταν όμως άρχισε να τρώει τα μούρα, έμενε ξύπνιος. Ο μοναχός χρησιμοποίησε την ιδέα της ξήρανσης και έβρασε τα μούρα για να κάνει ένα ρόφημα στους συναδέλφους τους μοναχούς κάτι το οποίο τους άρεσε πολύ γιατί τους ενθάρρυνε να προσευχηθούν - και έτσι λέγεται ότι άρχισε η χρήση του καφέ. Μετά την εμπειρία αυτή καθιέρωσε στους μοναχούς του να το πίνουν κάθε βραδύ για να παραμένουν ξάγρυπνοι στις λειτουργίες.
Η κατανάλωση του νέου ροφήματος εξαπλώθηκε πολύ γρήγορα έτσι ο καφές σε λίγο διάστημα έγινε γνωστός στην Αραβία, Αίγυπτο, Συρία, Βόρεια Ευρώπη, Ισπανία, Βόρεια Αφρική, Ινδία μέσω των Μουσουλμάνων.
Καφές και ηφαιστειακά εδάφη
Τα δέντρα του καφέ απαιτούν μια μεγάλη προσφορά θρεπτικών ουσιών. Αυτά τα θρεπτικά συστατικά παρέχονται μέσω των εδαφών που τελικά σχηματίζονται από τους μηχανισμούς φθοράς των πετρωμάτων. Εκτός από το χώμα που συμβάλει στη μοναδική γεύση ενός καφέ ,ένας πολύπλοκος συνδυασμός παραγόντων τον επηρεάζει, ώστε ακόμη και από μία μόνο φυτεία να μπορούν να διαφοροποιηθούν οι σπόροι τόσο σε ποιότητα όσο και γεύση.
Εκτός από τις δροσερές θερμοκρασίες (20 βαθμούς Κελσίου) και μεγάλο υψόμετρο (1000-2000 μέτρα πάνω από το επίπεδο της θάλασσας), ο καφές απαιτεί μια μεγάλη ποικιλία από βασικά στοιχεία, προκειμένου να αναπτυχθεί και να μας δώσει αυτό που πίνουμε. Αυτά τα στοιχεία παρέχονται μέσω του προφίλ του εδάφους. Οι συνήθεις ύποπτοι όπως ο φωσφόρος, το άζωτο, το κάλιο, το ασβέστιο, ο ψευδάργυρος και το βόριο είναι όλοι πολύ σημαντικοί. Εκτός από τον τύπο και το περιεχόμενο του εδάφους, παράγοντες όπως η γωνία κλίσης (15% είναι βέλτιστη), η παροχή νερού και το υψόμετρο ασκούν ισχυρή επιρροή στην επιτυχία της καλλιέργειας του καφέ.
Ποια εδάφη είναι τα καλύτερα;
Καφές μπορεί να καλλιεργηθεί σε πολλά εδάφη, αλλά οι ιδανικοί τύποι είναι η εύφορη ηφαιστειακή κόκκινη γη ή τα βαθιά αμμοπηλώδη εδάφη. Για να αναπτυχθούν τα δέντρα καφέ είναι σημαντικό το έδαφος να έχει καλή αποστράγγιση κάτι το οποίο καθιστά τα εδάφη πλούσια σε άργιλο ή τα πολύ αμμώδη εδάφη να είναι ανεπαρκή. Μερικοί από τους πιο παλιούς και διάσημους καφέδες καλλιεργούνται σε πλαγιές ηφαιστείων ή σε ηφαιστειακό έδαφος, επίσης γνωστό ως «Andisols». Σύμφωνα με την ταξινόμηση εδάφους της USDA είναι εδάφη που σχηματίσθηκαν σε ηφαιστειακή τέφρα τα οποία περιέχουν υψηλές αναλογίες από γυαλί και άμορφα κολλοειδή υλικά, συμπεριλαμβανομένων του αλλοφανή, ιμογολίτη και του µη κρυσταλλικού οξυυδροξείδιου του σιδήρου που είναι ο φερυδρίτης.
Αλλά γιατί είναι τόσο γόνιμα; Αυτό οφείλεται στο πόσο νέα ή ανώριμα είναι ως εδάφη. Εξακολουθούν να διατηρούν πολλά από τα στοιχεία που ήταν παρόντα κατά τη διάρκεια του σχηματισμού του πετρώματος, δεν έχουν απογυμνωθεί από εκατοντάδες χρόνια γεωργίας, δεν έχουν υποστεί εκτεταμένη έκπλυση και είναι σχετικά μη αποσαθρωμένα. Αυτό σημαίνει ότι συχνά περιλαμβάνουν βασικά κατιόντα όπως μαγνήσιο, ασβέστιο ή κάλιο και συχνά διατηρούν μια υγιή παροχή ιχνοστοιχείων. Ενώ αυτά τα εδάφη είναι πολύ γόνιμα, ωστόσο καλύπτουν μόνο ένα μικρό τμήμα της γης. Συνήθως μπορεί να υποστηρίξουν την εντατική χρήση για την καλλιέργεια καφέ και άλλων μαζικών καλλιεργειών όπως το καλαμπόκι, το τσάι και τον καπνό. Παρά την υψηλή γονιμότητα των ηφαιστειακών εδαφών, ορισμένες φορές χρειάζονται πρόσθετα θρεπτικά στοιχεία κατά τη διάρκεια του κύκλου ανάπτυξης που προέρχονται από φυσικό λίπασμα.
Ηφαιστειακά εδάφη έχουν επίσης μια καλή δομή και την κατάλληλη υφή για την ανάπτυξη του καφέ, καθώς συχνά περιέχουν κυστίδια, γεγονός που τα καθιστά πορώδη και ιδανικά για τη συγκράτηση του νερού. Ρηχά υπόγεια ύδατα είναι κακά για την καλλιέργεια του καφέ, καθώς μπορεί να σαπίσουν τις ρίζες και πρέπει να φτάνουν σε βάθος τουλάχιστον τα 3 μέτρα. Ρίζες του καφέ έχουν ανάγκη από ψηλές ποσότητες οξυγόνου, ενώ η καλή αποστράγγιση είναι απαραίτητη.
Πού μεγαλώνει ο καφές και γιατί;
Δεν πρέπει να μας εκπλήσσει το γεγονός ότι μερικές από τις πιο διάσημες και ιστορικές περιοχές στην παραγωγή του καφέ βρίσκονται σε μέρη με αρχαία και τρέχουσα ηφαιστειακή δραστηριότητα, όπως η Κεντρική Αμερική, η Χαβάη και η Ινδονησία. Δέντρα καφέ παράγουν τους καλύτερους σπόρους τους, όταν καλλιεργούνται σε μεγάλο υψόμετρο με τροπικό κλίμα όπου υπάρχει πλούσιο χώμα. Τέτοιες συνθήκες παρατηρούνται σε όλο τον κόσμο σε θέσεις κατά μήκος της ζώνης του Ισημερινού.
Ο καφές καλλιεργείται σε περισσότερες από 50 χώρες σε όλο τον κόσμο. Στην Χαβάη καλλιεργείται σε ηφαιστειακό έδαφος ή απευθείας πάνω από χαλαρά εδάφη. Η τοποθεσία και το νησιωτικό κλίμα παρέχει καλές συνθήκες ανάπτυξης. Στην Ινδονησία η παραγωγή καφέ άρχισε με τους Ολλανδούς αποικιοκράτες και το οροπέδιο ορεινών περιοχών μεταξύ των ηφαιστείων της Batukaru και Agung είναι η κύρια αναπτυσσόμενη περιοχή καφέ. Τέφρα από αυτά τα ηφαίστεια έχει δημιουργήσει ιδιαίτερα γόνιμα andisols.
Στην Κολομβία πιστεύουν ότι Ιησουίτες έφεραν πρώτοι τους σπόρους του καφέ στη Νότια Αμερική. Σήμερα αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους παραγωγούς στον κόσμο. Μεγάλο μέρος του καφέ καλλιεργείται στις cordilleras (οροσειρές).
Στην Αιθιοπία καλλιεργούνται σε υψηλές οροσειρές και σε δάση των κορυφογραμμών.
Στην Κεντρική Αμερική τα πλούσια εδάφη κατά μήκος της ηφαιστειακής σειράς με ισημερινές θερμοκρασίες και οι ορεινές περιοχές αποτελούν την ατμομηχανή του καφέ στον κόσμο.
Καφές και Κλιματική Αλλαγή
Όπως πολλές καλλιέργειες και προϊόντα διατροφής, ο καλός καφές απαιτεί καλό κλίμα. Αυτό σημαίνει συνήθως εύκρατες περιοχές σε υψόμετρα από 1000-2000m. Αλλά το κλίμα αλλάζει και αυτό είναι πιθανό να έχει μεγάλο αντίκτυπο στην ανάπτυξη του καφέ, και την επιβίωση εκατομμυρίων τοπικών καλλιεργητών που εξαρτώνται από την παραγωγή του.
Με την έκθεση του 2013, η Διακυβερνητική Επιτροπή του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC, ο μεγαλύτερος οργανισμός που αξιολογεί τις επιπτώσεις της αλλαγής του κλίματος) επιβεβαίωσε για 5η φορά ότι οι κλιματικοί επιστήμονες σε όλο τον κόσμο ήδη γνωρίζουν: ότι το κλίμα μας θερμαίνεται, ως αποτέλεσμα των ανθρώπινων δραστηριοτήτων. Παγκόσμιες θερμοκρασίες έχουν ήδη αυξηθεί κατά σχεδόν 1 βαθμό Κελσίου από τα τέλη του 19ου αιώνα και θα συνεχίσουν να αυξάνονται με ακόμη ταχύτερους ρυθμούς κατά τον επόμενο αιώνα.
Υπάρχουν δύο τρόποι με τους οποίους η κλιματική αλλαγή θα επηρεάσει την ανάπτυξη και την παραγωγή του καφέ .Πρώτον, η αύξηση της θερμοκρασίας ή αλλαγές στις βροχοπτώσεις θα επηρεάσουν άμεσα τις κατάλληλες περιοχές για την ανάπτυξη του καφέ, με αποτέλεσμα να χαθούν σημαντικά περιβάλλοντα καλλιέργειας του καφέ. Δεύτερον, και ίσως σημαντικότερος, η αλλαγή του κλίματος και οι υψηλότερες θερμοκρασίες θα επηρεάσουν ένα μικρό έντομο που ονομάζεται Hypothenemus hampei. Το hampei είναι μικρό αλλά θανατηφόρο. Αυτό το σκαθάρι-είναι η πιο σημαντική απειλή για τις φυτείες καφέ σε όλο τον κόσμο. Στις πλαγιές του όρους Κιλιμάντζαρο στην Τανζανία, το hampei έχει ανέβει 300 μέτρα σε 10 χρόνια . Μια περαιτέρω αύξηση κατά 1 βαθμό Κελσίου θα τον κάνει να εξαπλωθεί πιο γρήγορα και να αποκτήσει νέα εδάφη. Στην Κολομβία, όπου καφές αποτελεί το 17% της συνολικής αξίας της φυτικής παραγωγής, οι θερμοκρασίες στην περιοχή της ζώνης καφέ αναμένεται να αυξηθούν κατά 2,2 βαθμούς μέχρι το 2050. Αυτό θα μπορούσε να συντομεύσει την καλλιεργητική περίοδο καφέ και να το οδηγήσει σε υψόμετρα πάνω από 1500 m. Έχει εκτιμηθεί ότι οι φυτείες της Κολομβίας θα πρέπει να μετακινηθούν προς τα επάνω κατά 167 m για κάθε βαθμό υπερθέρμανσης.Στην Ανατολική Αφρική, μελέτες προβλέπουν ότι ο καφές Arabica, σήμερα καλλιεργείται σε 1400-1600 m, θα κάνει τους παραγωγούς να στραφούν σε υψόμετρα από 1600-1800 m από το 2050, ως αποτέλεσμα της αύξησης των θερμοκρασιών.
Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής για τα χωροκατακτητικά είδη παρασίτων είναι κάτι που οι ερευνητές μελετούν σε όλο τον κόσμο. Μικρές αλλαγές στις μέσες θερμοκρασίες μπορεί να έχουν τεράστια επίδραση για το πού ζουν αυτά τα παράσιτα και με τι τρέφονται, και αυτό φαίνεται να είναι ήδη στην περίπτωση του σκώληκα του μούρων καφέ. Ας ελπίσουμε να μπορούμε να συνεχίσουμε να απολαμβάνουμε τον καφέ μας.
Γεωδίφης
Πηγές
blogs.egu.eu/ Flo Bullough
Βικιπαίδεια
coffeecrossroads.com/
