Το παλαιότερο γνωστό απολίθωμα δοκόδοντα στη Γροιλανδία
Το παλαιότερο γνωστό απολίθωμα δοκόδοντα που βρέθηκε στη Γροιλανδία μειώνει το εξελικτικό χάσμα.
Σε μια πρόσφατη μελέτη της Δρ. Σοφία Πατροτσίνιο και των συναδέλφων της, που δημοσιεύτηκε στο Papers in Paleontology, περιγράφεται ένα νέο δείγμα Δοκοδόντα. Αυτό το απολίθωμα αντιπροσωπεύει την παλαιότερη εμφάνιση δοκόδοντων και βοηθά στη μείωση του χάσματος 40 εκατομμυρίων ετών (Myr) στα 33 Myr.
«Τα Δοκοδόντα είναι μια από τις πρώτες ομάδες θηλαστικών μορφών και έχουν πιο σύνθετα δόντια από τα περισσότερα άλλα θηλαστικά σχήματα αυτή την εποχή, με πολλές ακμές και ράχες, αντί για μια απλή διάταξη μόνο λίγων ακμών στη σειρά», εξήγησε η Δρ. Έλσα Παντσιρόλι, μία από τους συγγραφείς της μελέτης. «Αυτό πιθανότατα τους έκανε ικανούς να τρώνε μια ευρύτερη γκάμα τροφών, καθιστώντας τους πιο οικολογικά ποικιλόμορφους. Από τη Μέση έως την Ύστερη Ιουρασική Περίοδο, είναι πολύ οικολογικά ποικιλόμορφοι - περισσότερο από σχεδόν οποιαδήποτε άλλη πρώιμη ομάδα θηλαστικών...»
Παρά ταύτα, δεν επιβιώνει σήμερα κανένας ζωντανός δοκοδόντιος ή οι απόγονοί του, αν και δεν είναι σαφές τι προκάλεσε την εξαφάνισή τους. Η Δρ. Panciroli εξηγεί λεπτομερώς, λέγοντας: «Δεν είναι δυνατόν να πούμε γιατί εξαφανίστηκαν. Η εξαφάνιση είναι ένα φυσικό φαινόμενο που συμβαίνει, συχνά όταν αλλάζουν οι συνθήκες (νέα ενδιαιτήματα, μεταβαλλόμενα κλίματα, αλλοιωμένα οικοσυστήματα)». Ενώ υπάρχει γενική συμφωνία σχετικά με το πού εντάσσονται οι δοκοδόντιοι στο ευρύτερο εξελικτικό δέντρο των πρώιμων θηλαστικών, παραμένει κάποια συζήτηση σχετικά με τις σχέσεις μεταξύ διαφορετικών ειδών δοκοδόντιων.
Τα απολιθώματα βοηθούν στην παροχή πληροφοριών σχετικά με αυτές τις εξελικτικές σχέσεις. «Υπάρχουν πολύ λίγα μέρη στον κόσμο όπου διατηρούνται απολιθώματα χερσαίων ζώων από την Πρώιμη έως τη Μέση Ιουρασική Περίοδο. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο υπάρχει τόσο μεγάλο κενό στις γνώσεις μας. Είναι ένα πρόβλημα όχι μόνο για τη μελέτη των θηλαστικών, αλλά για όλες τις ομάδες ζώων που ζουν στην ξηρά», εξηγεί η Δρ. Panciroli.
Ένα μέρος όπου μπορούν να βρεθούν τέτοια απολιθώματα είναι η Ομάδα Kap Stewart (Ραιτική-Σινεμουρική, Τριασική-Πρώιμη Ιουρασική), που βρίσκεται στη Λεκάνη Jameson Land στην κεντρική Ανατολική Γροιλανδία. Εδώ ανακτήθηκε το δείγμα NHMD 1184958. Το δείγμα απολιθώματος αποτελούνταν από έναν μόνο γομφίο, ρίζες ενός δεύτερου δοντιού και μέρος της γνάθου. Το διατηρημένο δόντι ήταν ένας δεύτερος γομφίος, γεγονός που επέτρεψε στους ερευνητές να το αναγνωρίσουν σε επίπεδο είδους.
«Κάθε είδος θηλαστικού έχει διαφορετική διάταξη ακμών και ραβδώσεων στα δόντια, γεγονός που μας επιτρέπει να διακρίνουμε ένα είδος από ένα άλλο», εξηγεί η Δρ. Panciroli. Ψηφιακή ανακατασκευή του θραύσματος της γνάθου του Nujalikodon cassiopeiae (NHMD 1184958) που δείχνει διαφορετικές όψεις. Το διατηρημένο δόντι και οι ρίζες επισημαίνονται στα πλαίσια C και F. Κλίμακα = 1 mm. Από: Patrocínio et al. 2025.
Διαπιστώθηκε ότι το δόντι ανήκε σε ένα νέο είδος, το Nujalikodon cassiopeiae. Περαιτέρω φυλογενετικές και μορφολογικές αναλύσεις αποκάλυψαν ότι αυτό το είδος ήταν είτε ένα πρώιμο μέλος των Docodonta είτε ο πλησιέστερος συγγενής του, αντί να ανήκει σε οποιοδήποτε προηγουμένως προτεινόμενο πρώιμο είδος τους. Αυτό κατέστησε το Nujalikodon cassiopeiae ένα σημαντικό μεταβατικό είδος για την κατανόηση της εξέλιξης των πρώιμων θηλαστικών μορφών.
Επιπλέον, ήταν το παλαιότερο οριστικό δοκόδοντιο που έχει ανακαλυφθεί μέχρι στιγμής, περιορίζοντας την γενεαλογία-φαντάσματα μεταξύ των πρώιμων μορφών τους και των μεταγενέστερων taxa από 40 σε 33 εκατομμύρια χρόνια πριν. Επιπλέον, «αυτό [τα δόντια του Nujalikodon cassiopeiae] μας δίνει μια ένδειξη για το πώς τα σύνθετα δόντια τους μπορεί να έχουν εξελιχθεί από τα απλούστερα μοτίβα ακμής των προγόνων τους», εξηγεί η Δρ. Panciroli.
Δεδομένης της τοποθεσίας του απολιθώματος, μαζί με άλλες πρώιμες μορφές της ομάδας που ανακαλύφθηκαν στη Μεγάλη Βρετανία και τη Γαλλία, είναι πιθανό οι πρώτοι απόγονοι των δοκόδοντων να εμφανίστηκαν στην Ευρώπη, πριν εξαπλωθούν σε όλο το βόρειο ημισφαίριο στην Πορτογαλία, τη Γερμανία, τη Ρωσία, την Κίνα και τις ΗΠΑ. Χρειάζεται περισσότερη έρευνα για την πλήρη κατανόηση των εξελικτικών σχέσεων και της τροχιάς των δοκόδοντων και, ελπίζουμε, τα μελλοντικά απολιθώματα θα παρέχουν αυτές τις γνώσεις.
Γεωδίφης με πληροφορίες από geologyscience
περισσότερα,
Sofia Patrocínio et al, The oldest definitive docodontan from central East Greenland sheds light on the origin of the clade, Papers in Palaeontology (2025). DOI: 10.1002/spp2.70022
http://geologyscience.konfidenciale.com/oldest-known-docodontan-fossil-found-in-greenland-narrows-the-evolutionary-gap/