Έκρηξη από το παρελθόν: Κρατήρας Vredefort
Η παλαιότερη και μεγαλύτερη γνωστή δομή πρόσκρουσης στον κόσμο παρουσιάζει μερικές από τις πιο ακραίες συνθήκες παραμόρφωσης που είναι γνωστές στη Γη.
Κρατήρες πρόσκρουσης υπάρχουν σε κάθε ήπειρο της Γης. Ενώ πολλοί έχουν διαβρωθεί ή έχουν θαφτεί από γεωλογική δραστηριότητα, κάποιοι παραμένουν ορατοί από το έδαφος και από ψηλά. Αυτή την εβδομάδα, επανεξετάζουμε ιστορίες που παρουσιάζουν μερικές από τις πιο συναρπαστικές δορυφορικές εικόνες μας από σημεία πρόσκρουσης σε όλο τον πλανήτη.
Οι εικόνες και το κείμενο σε αυτήν τη σελίδα δημοσιεύθηκαν αρχικά την 1η Σεπτεμβρίου 2018. Πριν από περίπου δύο δισεκατομμύρια χρόνια, ένας αστεροειδής με διάμετρο τουλάχιστον 10 χιλιομέτρων σπρώχτηκε προς τη Γη. Η πρόσκρουση σημειώθηκε νοτιοδυτικά αυτού που είναι τώρα το Γιοχάνεσμπουργκ της Νότιας Αφρικής και άφησε προσωρινά ένα βαθούλωμα βάθους 40 χιλιομέτρων και πλάτους 100 χιλιομέτρων στην επιφάνεια.
Σχεδόν αμέσως μετά την πρόσκρουση, ο κρατήρας διευρύνθηκε και έγινε ρηχός καθώς ο βράχος από κάτω άρχισε να ανακάμπτει και τα τοιχώματα κατέρρευσαν. Σχηματίστηκε η παλαιότερη και μεγαλύτερη γνωστή δομή πρόσκρουσης στον κόσμο. Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι όταν σταμάτησε η ανάκαμψη και η κατάρρευση, ο κρατήρας Vredefort είχε πλάτος κάπου μεταξύ 180 και 300 χιλιομέτρων.
Αλλά περισσότερα από 2 δισεκατομμύρια χρόνια διάβρωσης έχουν κάνει το ακριβές μέγεθος δύσκολο να προσδιοριστεί. «Αν λάβετε υπόψη ότι ο αρχικός κρατήρας πρόσκρουσης ήταν ένα ρηχό μπολ όπως θα σερβίρατε φαγητό, και μπορούσατε να κόψετε οριζόντια το μπολ προοδευτικά, θα βλέπατε ότι η διάμετρος του μπολ θα μειώνεται με κάθε φέτα που αφαιρείτε», δήλωσε ο Ρότζερ Γκίμπσον του Πανεπιστημίου του Witwatersrand και ειδικός στις διαδικασίες πρόσκρουσης.
«Για αυτόν τον λόγο, δεν είμαστε σε θέση να προσδιορίσουμε κατηγορηματικά πού βρίσκεται τώρα η άκρη». Σύμφωνα με τον Γκίμπσον, η ανύψωση στο κέντρο της πρόσκρουσης ήταν τόσο ισχυρή που ένα τμήμα 25 χιλιομέτρων του φλοιού της Γης ανατράπηκε. Τα διάφορα στρώματα του ανατρεπόμενου βράχου διαβρώθηκαν με διαφορετικούς ρυθμούς και παρήγαγαν το ομόκεντρο μοτίβο που είναι ακόμα ορατό σήμερα. Ο Θόλος Vredefort, ο οποίος έχει διάμετρο περίπου 90 χιλιόμετρα, παρατηρήθηκε στις 27 Ιουνίου 2018 από το Operational Land Imager (OLI) στο Landsat
Παρατηρήστε ότι μόνο ένα μέρος του δακτυλίου είναι ορατό. Αυτό συμβαίνει επειδή οι περιοχές στα νότια έχουν πλακοστρωθεί από βραχώδεις σχηματισμούς ηλικίας μικρότερης των 300 εκατομμυρίων ετών. Οι νεαροί βραχώδεις σχηματισμοί έχουν δημιουργήσει εύφορα εδάφη που καλλιεργούνται έντονα.
Ο πιο σκούρος δακτύλιος στο κέντρο αυτής της εικόνας, γνωστός ως Vredefort Mountainland, έχει ρηχά εδάφη με απότομο έδαφος που δεν είναι κατάλληλο για γεωργία, επομένως η περιοχή παραμένει φυσικά δασωμένη. Κατά μήκος των κορυφογραμμών στο Mountainland μπορείτε να δείτε λευκές γραμμές: αυτά είναι τα πιο σκληρά στρώματα βράχου, όπως ο χαλαζίτης, που αντιστέκονται στη διάβρωση.
Το εξωτερικό μέρος του Mountainland έχει εκτεθειμένα πετρώματα ηλικίας περίπου 2,8 δισεκατομμυρίων ετών. Αυτή είναι η Κεντρική Ομάδα Rand, η πηγή περισσότερου από το ένα τρίτο όλου του χρυσού που εξορύσσεται στη Γη.
Οι επισκέπτες του σημείου πρόσκρουσης σήμερα μπορούν να παρακολουθήσουν τον γεωλογικό χρόνο διασχίζοντας μόλις 50 χιλιόμετρα από το Potchefstroom προς το Vredefort. Το ταξίδι θα σας οδηγήσει από ρηχά ιζηματογενή πετρώματα φλοιού που εναποτέθηκαν μεταξύ 2,5 και 2,1 δισεκατομμυρίων ετών πριν, καταλήγοντας σε γρανίτες 3,1 έως 3,5 δισεκατομμυρίων ετών και υπολείμματα ωκεάνιου φλοιού που κάποτε βρίσκονταν περίπου 25 χιλιόμετρα κάτω από την επιφάνεια της Γης.
«Τέτοια εκτεθειμένα τμήματα φλοιού είναι απίστευτα σπάνια στη Γη», είπε ο Γκίμπσον. «Το πρόσθετο πλεονέκτημα εδώ είναι ότι τα πετρώματα διατηρούν ένα σχεδόν συνεχές αρχείο που καλύπτει σχεδόν το 1/3 της ιστορίας της Γης».
Γεωδίφης με πληροφορίες από το Παρατηρητήριο της Γης
Εικόνα του Παρατηρητηρίου της Γης της NASA από τη Lauren Dauphin, χρησιμοποιώντας δεδομένα Landsat από την Γεωλογική Υπηρεσία των ΗΠΑ. Άρθρο από την Kathryn Hansen.
https://earthobservatory.nasa.gov/images/154502/blast-from-the-past-vredefort-crater