Χάρτης που απεικονίζει τις πρώτες ανθρώπινες μεταναστεύσεις, σύμφωνα με ορισμένες θεωρίες αντιπροσωπεύει το ταξίδι του ανθρώπου.«Η Παρηγοριά του Πουθενά». Ο ήλιος είναι κοφτερός, κόβει πολύ δυνατά, Τα χρυσά του δόντια φθείρουν τους περήφανους. Αλλά η νύχτα στάζει αργά μέσα από ανοιχτές φλέβες, Μια βελούδινη σιωπή κάτω από τις αλυσίδες. Η ησυχία αποκαλύπτει ό,τι κρύβει ο θόρυβος. Ο αόρατος εαυτός περιμένει στο σκοτάδι. Fernando Pessoa.
Οι σύγχρονοι άνθρωποι και ο ευφυής Homo sapiens, πιθανότατα προήλθαν από την Αφρική πριν από περίπου 300.000 χρόνια, με βάση απολιθώματα από τοποθεσίες όπως το Jebel Irhoud στο Μαρόκο, και γενετικές μελέτες που δείχνουν υψηλή ποικιλομορφία στους αφρικανικούς πληθυσμούς.
Πρόσφατη έρευνα υποδηλώνει ότι οι πρόγονοί μας προέρχονταν από τουλάχιστον δύο ομάδες εντός της Αφρικής που αναμειγνύονταν, η μία συνεισέφερε το μεγαλύτερο μέρος του DNA μας, ενώ η άλλη συνδεόταν με χαρακτηριστικά του εγκεφάλου.
Το μοντέλο «Έξω από την Αφρική» υποστηρίζεται ευρέως, με τις μεταναστεύσεις να ξεκινούν πριν από περίπου 60.000 χρόνια και ορισμένες να διασταυρώνονται με Νεάντερταλ εκτός Αφρικής. Εναλλακτικές θεωρίες, όπως η πολυπεριφερειακή εξέλιξη, δεν έχουν ισχυρά στοιχεία. Παραμένουν αβεβαιότητες σχετικά με την ακριβή δυναμική του πληθυσμού εντός της Αφρικής.
Η αφρικανική προέλευση των σύγχρονων ανθρώπων, φέρεται ως το επικρατέστερο μοντέλο στην παλαιοανθρωπολογία και προτείνει ότι οι Homo sapiens εξελίχθηκαν αρχικά στην Αφρική και στη συνέχεια μετανάστευσαν σε άλλα μέρη του κόσμου, αντικαθιστώντας προηγούμενους πληθυσμούς ανθρωποειδών, μία θέση που υποστηρίζεται από γενετικά και απολιθωμένα στοιχεία.
Αν και εξακολουθεί να υποστηρίζεται από πολλά στοιχεία, αυτή η θεωρία δεν είναι τόσο απλή όσο είχε αρχικά προταθεί. Ενώ είναι ευρέως αποδεκτό ότι οι σύγχρονοι άνθρωποι προήλθαν από την Αφρική, είναι πλέον κατανοητό ότι πιθανότατα υπήρχε μεγαλύτερη πολυπλοκότητα και διασταύρωση με άλλους αρχαϊκούς ανθρώπινους πληθυσμούς εκτός Αφρικής.
Η φράση «έξω από την Αφρική» αναφέρεται σε δύο πράγματα. Την εξάπλωση από την Αφρική των πρώιμων ανθρωποειδών πριν από περίπου 2 εκατομμύρια χρόνια στην Ευρώπη και την Ασία και την εξάπλωση του Homo Sapians πριν από περίπου 100 χιλιάδες χρόνια από την Αφρική στον υπόλοιπο κόσμο.
Ωστόσο, υπάρχει ο Grekopithicus, ένας πίθηκος πριν από 7 εκατομμύρια χρόνια με κάποιες ομοιότητες στα δόντια με τους ανθρωποειδείς . Αν ο Grekopithicus είναι πρόγονος, είχε πάει στην Αφρική κάποια στιγμή κάτι το οποίο δεν έχει απαντηθεί μέχρι σήμερα. Αυτό δεν το γνωρίζουμε. Σύμφωνα με όλα τα στοιχεία, ο Grekopithicus θα έμοιαζε και θα συμπεριφερόταν σαν πίθηκος. Όχι σαν άνθρωπος ή άνθρωπος των σπηλαίων.
Τα απολιθώματα του Grekopithicus , ιδιαίτερα ορισμένα οδοντικά χαρακτηριστικά, έχουν οδηγήσει ορισμένους ερευνητές να προτείνουν μια αμφιλεγόμενη υπόθεση ότι η πρώιμη απόκλιση της γενεαλογίας των ανθρωποειδών μπορεί να συνέβη στην Ευρώπη και όχι μόνο στην Αφρική. Αυτή η ιδέα εξακολουθεί να αποτελεί αντικείμενο έντονων συζητήσεων στην επιστημονική κοινότητα.
Το Σπήλαιο Απήδημα, που βρίσκεται στη χερσόνησο της Μάνης στη νότια Ελλάδα, είναι ένας χώρος σημαντικής παλαιοανθρωπολογικής σημασίας.
Οι ανασκαφές έχουν αποφέρει απολιθώματα τόσο των Νεάντερταλ όσο και του πρώιμου Homo sapiens, συμπεριλαμβανομένων δύο κρανίων, του Απήδημα 1 και του Απήδημα 2, που χρονολογούνται σε ηλικία άνω των 210.000 και 170.000 ετών αντίστοιχα.
Αυτά τα ευρήματα υποδηλώνουν ότι ο Homo sapiens μπορεί να μετανάστευσε από την Αφρική νωρίτερα από ό,τι πιστευόταν προηγουμένως και ότι η νοτιοανατολική Ευρώπη μπορεί να ήταν μια βασική περιοχή για την πρώιμη ανθρώπινη διασπορά και τις αλληλεπιδράσεις με τους Νεάντερταλ.Το Απήδημα 1, με το μείγμα σύγχρονων ανθρώπινων και αρχαϊκών χαρακτηριστικών, θεωρείται το παλαιότερο γνωστό απολίθωμα Homo sapiens που βρέθηκε εκτός Αφρικής, χρονολογούμενο σε ηλικία άνω των 210.000 ετών ενώ το Απήδημα 2, που χρονολογείται σε ηλικία άνω των 170.000 ετών, παρουσιάζει χαρακτηριστικά Νεάντερταλ. Η παρουσία τόσο του Homo sapiens όσο και των Νεάντερταλ στην περιοχή υποδηλώνει μια σύνθετη ιστορία ανθρώπινης μετανάστευσης και αλληλεπίδρασης στην περιοχή.
Τα ευρήματα του Σπηλαίου Απήδημα αμφισβητούν προηγούμενες θεωρίες σχετικά με το χρονοδιάγραμμα και τις διαδρομές της μετανάστευσης του Homo sapiens από την Αφρική, υποδηλώνοντας ένα πιο σύνθετο και ενδεχομένως νωρίτερα πρότυπο διασποράς από ό,τι είχε γίνει κατανοητό προηγουμένως.
Το Σπήλαιο Απήδημα υπογραμμίζει τη σημασία της Νοτιοανατολικής Ευρώπης ως περιοχής ενδιαφέροντος για την κατανόηση της ανθρώπινης εξέλιξης, ιδιαίτερα όσον αφορά τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ διαφορετικών ανθρώπινων ομάδων κατά το Μέσο και Ύστερο Πλειστόκαινο. Εκτός από τα κρανία, το σπήλαιο έχει επίσης αποκαλύψει παλαιολιθικά εργαλεία, στοιχεία χρήσης φωτιάς και οστά ζώων, εμπλουτίζοντας περαιτέρω την κατανόησή μας για την κατοίκηση της περιοχής. Ένα πενταετές ερευνητικό πρόγραμμα βρίσκεται σε εξέλιξη για την περαιτέρω διερεύνηση της χρονολογίας, των διαδικασιών σχηματισμού της τοποθεσίας και πρόσθετων παλαιοανθρωπολογικών στοιχείων από το σύμπλεγμα των σπηλαίων. Η συνεχιζόμενη έρευνα αναμένεται να παράσχει περαιτέρω πληροφορίες για την πολύπλοκη ιστορία της ανθρώπινης εξέλιξης και τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ διαφορετικών ανθρώπινων ομάδων στη Νοτιοανατολική Ευρώπη.
