Οι αυξανόμενες εντάσεις στο Κασμίρ απειλούν την ασφάλεια του νερού για πάνω από 200 εκ.ανθρώπους
Ρεύματα νερού από τους παγετώνες που λιώνουν στο βόρειο Πακιστάν. Το νερό από το λιώσιμο των παγετώνων στο βόρειο Πακιστάν και κατά μήκος του Καρακορούμ και των Ιμαλαΐων τροφοδοτεί τον ποταμό Ινδό. Πηγή: Raziakber/ Wikimedia Commons.
Τον Απρίλιο, το Κασμίρ βρέθηκε για άλλη μια φορά στο προσκήνιο των παγκόσμιων ειδήσεων, καθώς ένοπλοι μαχητές στόχευσαν τουρίστες στην υπό ινδική διοίκηση περιοχή Τζαμού και Κασμίρ, σκοτώνοντας 26 άτομα. Η επακόλουθη αύξηση των εντάσεων οδήγησε σε σύντομες αλλά έντονες περιόδους επιθέσεων και αντεπιθέσεων και στις δύο πλευρές των έντονα στρατιωτικοποιημένων και ιστορικά ταραγμένων ινδο-πακιστανικών συνόρων. Αυτή η διαρκής σύγκρουση μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν συνδέεται βαθιά με τον αντίκτυπο της κλιματικής αλλαγής στους παγετώνες και τους υδάτινους πόρους της περιοχής.
Μόλις μία ημέρα μετά την αρχική επίθεση, η Ινδία ανακοίνωσε ότι αναστέλλει τις υποχρεώσεις της βάσει της Συνθήκης για τα Ύδατα του Ινδού (IWT). Η IWT, η οποία θεσπίστηκε πριν από 65 χρόνια, είναι μια συμφωνία κατανομής νερού μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν, η οποία νομικά δεν έχει ρήτρα αποχώρησης. Παρόλο που η συνθήκη σχεδιάστηκε πριν από την αναγνώριση της κλιματικής αλλαγής ως ζητήματος, θεωρείται εδώ και καιρό ως ένα αποτελεσματικό παράδειγμα διασυνοριακής κατανομής νερού. Ωστόσο, οι πρόσφατες συγκρούσεις έχουν επιδεινώσει τις σχέσεις μεταξύ των γειτονικών κρατών, πράγμα που σημαίνει ότι το μακροπρόθεσμο μέλλον της συνθήκης κρέμεται από μια κλωστή.
Ο άνω ποταμός Ινδός τροφοδοτείται από το λιώσιμο των παγετώνων που προέρχεται ψηλά στα βουνά Καρακορούμ και Ιμαλάια. Μελέτες έχουν εκτιμήσει ότι περίπου το 40% της απορροής του ποταμού Ινδού προέρχεται από την εκτεταμένη κάλυψη των παγετώνων και, όταν συνδυάζεται με το λιώσιμο του ετήσιου χιονιού - το οποίο επίσης υφίσταται ραγδαίες αλλαγές - θα μπορούσε να φτάσει το 72%. Τα γεγονότα που εκτυλίσσονται στο Κασμίρ είναι επομένως άρρηκτα συνδεδεμένα με τους παγετώνες των οροσειρών των Ιμαλαΐων και του Καρακορούμ, οι οποίοι παρέχουν ζωτικής σημασίας πηγές ύδρευσης και για τις δύο χώρες.
Σχεδόν όλο το νερό του Πακιστάν προέρχεται από τον Ινδό ποταμό - τον κύριο υδάτινο πόρο για 200 εκατομμύρια ανθρώπους. Πάνω από το 90% χρησιμοποιείται για καλλιέργειες όπως ρύζι, σιτάρι, ζαχαροκάλαμο, βαμβάκι, όσπρια, φρούτα και λαχανικά. Αυτό απασχολεί σχεδόν το ήμισυ του εργατικού δυναμικού του Πακιστάν και αντιπροσωπεύει το 1/4 του συνολικού ΑΕΠ του. Δεδομένου ότι αυτές οι καλλιέργειες χρειάζονται άφθονο νερό, το οποίο προέρχεται κυρίως από την άρδευση και όχι από τις βροχοπτώσεις, το Πακιστάν θεωρείται μία από τις οικονομίες με τη μεγαλύτερη κατανάλωση νερού στον κόσμο.
«Για το Πακιστάν, υπάρχει εξάρτηση από τα νερά του ποταμού Ινδού μέσω μιας συνθήκης για την οποία η Ινδία έχει δηλώσει ότι δεν θα παραμένει πλέον άπραγη», δήλωσε ο Upmanu Lall, πρώην διευθυντής του Κέντρου Υδάτων της Κολούμπια , «και από τα περιφερειακά υπόγεια ύδατα, τα οποία με τη σειρά τους αναπληρώνονται σε μεγάλο βαθμό από τα νερά του ποταμού και από τις πλημμύρες κατά την περίοδο των μουσώνων». (Ο Lall είναι επί του παρόντος διευθυντής του Ινστιτούτου Υδάτων στο Εργαστήριο Παγκόσμιων Μελλοντικών Προοπτικών Julie Ann Wrigley στο Κρατικό Πανεπιστήμιο της Αριζόνα.)
Οι ροές των ποταμών αλλάζουν ραγδαία λόγω των εποχιακών μεταβολών του χρονισμού της τήξης των παγετώνων που προκαλούνται από την κλιματική αλλαγή. Καθώς οι παγετώνες που τροφοδοτούν τον Ινδό χάνουν μάζα καθ' όλη τη διάρκεια του αιώνα, μελέτες προβλέπουν ότι η απορροή των ποταμών θα μπορούσε να μειωθεί έως και 70% σε ορισμένες υπολεκάνες. Η μικρότερη ροή νερού προσθέτει περαιτέρω πίεση στις σχέσεις κατανομής νερού που ορίζονται από την IWT, καθώς κάθε πλευρά αγωνίζεται για περιορισμένους πόρους.
Η ιστορική αντιπαλότητα μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν έχει οδηγήσει το νερό σε όπλο πολιτικής ισχύος. Η στρατηγική της Ινδίας για το νερό , η οποία περιλαμβάνει τη μεγιστοποίηση των δικαιωμάτων της, όπως ορίζεται από την Εσωτερική Ναυτική Συνθήκη, έχει επανειλημμένα αντιληφθεί το Πακιστάν ως μια σειρά από σκόπιμες κινήσεις για τον περιορισμό της διαθεσιμότητας νερού, συμβάλλοντας στην αυξανόμενη αίσθηση δυσπιστίας μεταξύ των γειτόνων. Καθώς έχουν εξελιχθεί νέες στρατηγικές προτεραιότητες από την έναρξη ισχύος της συνθήκης, η Ινδία ζήτησε επαναδιαπραγμάτευση των όρων το 2023 και ξανά το 2024. Είναι σαφές ότι η ζωτικής σημασίας συνεργασία που στηρίζει την Εσωτερική Ναυτική Συνθήκη καθίσταται ολοένα και πιο εύθραυστη.
Οι προσπάθειες βελτίωσης της κατάστασης στο Πακιστάν ενδέχεται να υπονομευτούν εάν η Ινδία περιορίσει τη ροή του νερού του ποταμού Ινδού κατάντη. Πηγές έχουν αναφέρει ότι από την αναστολή της εσωτερικής ναυσιπλοΐας, η Ινδία έχει επισπεύσει τις ημερομηνίες έναρξης τεσσάρων υδροηλεκτρικών εγκαταστάσεων που βρίσκονται υπό κατασκευή, η ανάπτυξη των οποίων ήταν προηγουμένως περιορισμένη λόγω όρων της συνθήκης. Η ανάθεση μεγάλων έργων υποδομών ύδρευσης υπογραμμίζει τις διαφορές στις δυνατότητες μεταξύ των γειτόνων, με την Ινδία να χρησιμοποιεί το τεχνολογικό της πλεονέκτημα για να αξιοποιήσει την ισχύ της στους υδάτινους πόρους της περιοχής.
«Δεν μπορώ να κάνω εικασίες για το αν η Ινδία θα προσπαθήσει πραγματικά να αναπτύξει τους πόρους για δική της χρήση, σε αντίθεση με την πολιτική της τα τελευταία 75 χρόνια», είπε ο Λαλ, «αλλά φαίνεται ότι θα υπήρχε κίνητρο για το Πακιστάν ως χώρα που βρίσκεται στο κατώτερο σημείο του ποταμού να βρει ειρήνη και επίσης να επενδύσει στη βελτίωση της χρήσης του γεωργικού νερού».
Το Πακιστάν αντιμετωπίζει επίσης σοβαρά προβλήματα νερού εντός των συνόρων του. Η αυξανόμενη ζήτηση νερού, η οποία οφείλεται στην ταχεία αύξηση του πληθυσμού, έχει τροφοδοτήσει μια κρίση ασφάλειας του νερού, με πηγές να προβλέπουν ότι το Πακιστάν θα φτάσει σε απόλυτη λειψυδρία (όπου η ζήτηση υπερβαίνει την προσφορά) φέτος. Η αυξανόμενη πίεση επιδεινώνεται από κατηγορίες για κακή διαχείριση του νερού, εκμετάλλευση και εχθρικές διαμάχες μεταξύ επαρχιών. Στο Καράτσι, την πιο πυκνοκατοικημένη πόλη του Πακιστάν, η κλοπή νερού είναι συχνή, προκαλώντας ανησυχία ότι η αποτυχία της κυβέρνησης να ελέγξει με επιτυχία τη διαχείριση των υδάτινων πόρων θα μπορούσε να οδηγήσει σε αύξηση της βίας, οδηγώντας περαιτέρω σε αστάθεια.
Μια αποξηραμένη λίμνη στο Thamewali του Πακιστάν κατά τη διάρκεια μιας ξηρασίας το 2019. Πηγή: Sohaib Ahmadu/ Wikimedia Commons
Επιπλέον, σε περιόδους άφθονης παροχής νερού, το Πακιστάν δεν διαθέτει επαρκείς εγκαταστάσεις αποθήκευσης νερού για μελλοντική χρήση, πράγμα που σημαίνει ότι μεγάλες ποσότητες νερού χάνονται στο σύστημα. Ο ουσιαστικός ρόλος που διαδραματίζει το νερό στα μέσα διαβίωσης των ανθρώπων στην περιοχή έχει διαβρώσει την εμπιστοσύνη ότι οι πόροι θα κατανέμονται δίκαια μεταξύ των πακιστανικών επαρχιών και ότι οι τοπικές κυβερνήσεις μπορούν να διαχειρίζονται τις διαφορές. Αυτό με τη σειρά του έχει επιδεινώσει τις δυσκολίες πρόσβασης σε αξιόπιστη παροχή νερού.
Το νερό συνδέεται με τα μέσα διαβίωσης μέσω της παραγωγής τροφίμων, η οποία καθοδηγείται από την πακιστανική οικονομία. «Η επισιτιστική ασφάλεια καθορίζεται από την ικανότητα καλλιέργειας συγκεκριμένων καλλιεργειών που η κυβέρνηση προμηθεύεται για διανομή», δήλωσε ο Λαλ. «Οι αγρότες λαμβάνουν μια σειρά επιδοτήσεων που μεταφράζονται σε καλλιέργειες με υψηλή κατανάλωση νερού που καλλιεργούνται σε περιοχές με περιορισμένο νερό και αναποτελεσματική χρήση του νερού για άρδευση».
Ένας αγρότης εργάζεται σε ένα χωράφι με ρύζι στο Παντζάμπ του Πακιστάν. Πηγή: Saad Majeed/ Pexels
Αναγνωρίζοντας την αυξημένη πίεση στις ρυθμίσεις για την κατανομή του νερού, το Πακιστάν έχει ένα επιπλέον κίνητρο να ενισχύσει την ανθεκτικότητά του στην ανασφάλεια του νερού. Με τις αυξανόμενες θερμοκρασίες και τα πιο απρόβλεπτα καιρικά φαινόμενα, η κλιματική αλλαγή αποτελεί μια αδιάκοπη πρόκληση στην οποία πρέπει να προσαρμοστούμε με γοργούς ρυθμούς. Η αποτελεσματική διαχείριση σε όλα τα επίπεδα, από τα νοικοκυριά έως τις τοπικές και εθνικές κυβερνήσεις, είναι απαραίτητη για την επίλυση των προβλημάτων ύδρευσης του Πακιστάν. Οι συντονισμένες προσπάθειες πρέπει να αντιμετωπίσουν την ανεξέλεγκτη χρήση νερού και τις παράνομες αντλήσεις, καθώς και την επιδείνωση της ποιότητας του νερού και την αυξανόμενη ρύπανση.
Ενώ η Εσωτερική Ναυτική Συνέλευση (ΕΣΝ) έχει επιβιώσει στο παρελθόν από τρεις πολέμους, νέες συγκρούσεις απειλούν την πρόοδο που έχουν διευκολύνει προηγούμενες συνθήκες. Σε μια εποχή που η διεθνής συνεργασία αμφισβητείται παγκοσμίως, η διασφάλιση των ρυθμίσεων κατανομής νερού που ορίζονται από την ΕΣΝ μπορεί να αποδειχθεί κρίσιμη για τη σταθερότητα, την επισιτιστική και την υδάτινη ασφάλεια της περιοχής και, τελικά, να γίνει ζήτημα επιβίωσης για τους απλούς ανθρώπους.
Καθώς οι παγετώνες διαδραματίζουν κεντρικό ρόλο στη δυναμική της περιοχής και τα αβέβαια χρονοδιαγράμματα εντός των οποίων ενδέχεται να εξαφανιστούν εντελώς, η διαχείριση της ευαίσθητης ισορροπίας της κατανομής του νερού είναι πιθανό να παραμείνει μια σημαντική πρόκληση καθ' όλη τη διάρκεια του αιώνα.
Γεωδίφης με πληροφορίες από τη σελίδα columbia.edu
https://news.climate.columbia.edu/2025/07/23/increasing-tensions-in-kashmir-threaten-water-security-for-over-200-million-people/